ماجرای غیبت صغری

فشار و شرایط سخت زمان، باعث شد که پس از شهادت امام حسن عسکری(علیه‌السّلام) در سال 260 هجری ، حضرت مهدی(علیه‌السّلام) غایب گردید، به طوری که حتّی شیعیان خاصّ از دیدار او جز در موارد نادر محروم گشتند.

مطابق روایات بسیار ، آن حضرت دارای دو غیبت است:

1. غیبت صغری (کوتاه)

2. غیبت کبری (طولانی)

در غیبت صغری که از سال 260 آغاز شد و تا سال 329 هجری ادامه یافت، حدود هفتاد سال ، آن حضرت توسّط نمایندگان خاصّش که به نوّاب اربعه (نایب‌‌های خاصّ چهارگانه) معروفند با مردم تماس داشت، نام این چهار نایب خاص  از این قرار است:

1 ـ عثمان بن سعید عمروى       2 ـ محمد بن عثمان عمروى   3 ـ حسین بن روح نوبختى   4 ـ على بن محمد سمرى

بنابراین، ارتباط با امام مهدی(علیه‌السّلام) ارتباطی دوجانبه بوده است، یعنی هروقت که امام(علیه‌السّلام) صلاح می‌دانست ،‌ پیام خود را به شیعیان می‌رساند و هروقت شیعیان خواسته‌ای داشتند ،‌ با مکاتبه یا شفاهی ، به واسطه‌ی وکلای شناخته شده‌ی امام(علیه‌السّلام) پاسخ خود را از امام(علیه‌السّلام) دریافت می‌کردند. 

چه زمانی غیبت گناه نیست

در شب معراج ، مردمى را دیدم که چهره‏هاى خود را با ناخنهایشان مى‏خراشند . پرسیدم : اى جبرئیل ، اینها کیستند ؟ گفت : اینها کسانى هستند که از مردم غیبت مى‏کنند و آبرویشان را مى‏برند .

مستثنیات غیبت:مرحوم شیخ انصارى در اوائل کتاب مکاسب محرمه چند مورد را جزء حرمت غیبت ندانسته و استثناء نموده و فرموده است در این موارد غیبت جایز است :

1 - کسى که در مورد شخصى با انسان مشورت مى کند و از او مى خواهد که خوبى و بدى آن شخص را براى او بازگو کند، انسان باید براى او خیرخواهى کند و واقعیت را براى او بیان کند، مخصوصا در کارهاى خیر مانند ازدواج ، که بخواهد دختر به او بدهد یا دختر از او بگیرد، و غیبت در این موارد اشکال ندارد، زیرا که خیرخواهى براى مشورت کننده واجب ، و خیانت به او حرام است ، زیرا خیانت به او چه بسا مفسده اش از واقع شدن در غیبت بیشتر باشد.

2 - در مورد ظالم و ستمگر غیبت کردن و شنیدن غیبت اشکالى ندارد زیرا خداى متعال مى فرماید: (( ((لا یحب الله الجهر بالسوء من القول الا من ظلم )) ))

((خداوند دوست ندارد که آشکارا بدى کسى گفته شود مگر در مورد مظلوم و ستمدیده ))

پس مظلوم و کسى که مورد ستم واقع شده مى تواند ظلم ظالم را در نزد کسى که از ظلم او خبر ندارد بر ملا کند و از دست او شکایت کند و بدى او در این مورد اشکالى ندارد.

3 - اگر آدم فاسقى شهادت داد یا خبرى آورد که فلانى چنین و چنان است باید به شهادت او ترتیب اثر داده نشود، و به محض شنیدن خبر نادرست او حکم نکنیم ، بلکه غیبت و بدگوئى او نیز در این مورد جایز است ، چون حکم نکردن به شهادت فاسق مصلحتش بیشتر از مفسده آن است ، و بدگوئى او در این مورد اشکالى ندارد، چون با شهادت به ناحق او یا به ترتیب اثر دادن به خبر دروغ او ممکن است بین چند طائفه بهم بخورد و بدینجهت مفسده عظیمى رخ دهد.

4 - اگر کسى به شخص عادلى تهمت زد باید کلام او را رد کرد و الا غیبت خود او که به مؤ من عادل تهمت مى زند در این مورد جایز است .