قیام امام حسین (ع) سه دلیل مهم داشت که هر یک از آنها در زمان امام حسن (ع) به شکل دیگری رخ نمود:
الف) حکومت ستمکار وقت از امام حسین (ع) بیعت میخواست: «خذ الحسین بالبیعة اخذاً شدیداً لَیسَ فیه رخصة»؛
«از حسین بیعت محکم بگیر و هیچ گذشت هم نباید داشته باشی». اما تنها پاسخ
ایشان این بود: «نه، بیعت نمیکنم» و نکرد. هنگام صلح امام حسن (ع)، معاویه
از امام بیعت نخواست؛ یعنی بیعت کردن از مواد صلح نبود و هیچ مورخی هم
ادعا نکرده است که امام حسن (ع) یا کسی از کسان او یا برادران و اصحاب و
شیعیانش با معاویه بیعت کرده باشد. پس بیعت که یکی از عوامل وادارنده
امام حسین (ع) به مقاومت شدید بود، در جریان امام حسن (ع) نبود.
ب)
یکی از علل قیام امام حسین (ع) دعوت مردم کوفه بود. این مردمان بیست سال
حکومت معاویه را چشیدند. در دوره او زجر دیدند و ستمهایش را تاب آوردند،
اما سرانجام بیتاب شدند. حتی برخی از مورخان معتقدند که زمینه قیام امام،
در کوفه صد درصد آماده بود، اما رویدادهایی پیشبینی نشده اوضاع را
دگرگون کرد. مردم کوفه هجدههزار نامه برای امام فرستادند و آمادگی خود را
به او اعلام کردند. اما هنگامی که امام حسین (ع) آمد، کوفیان یاریاش
نکردند. همه میگویند که زمینه قیام فراهم نبوده است. اما از دید تاریخی
اگر امام آن نامهها را نادیده میگرفت، بیگمان در تاریخ محکوم میشد؛
یعنی آیندگان میگفتند که زمینه بسیار خوبی را از دست داد. اوضاع کوفه در
دوره امام حسن (ع) چنین نبود، بلکه مردم کوفه خسته، ناخشنود و پراکنده
بودند و میانشان اختلاف عقیده پیدا شده بود.
اعلام
آمادگی مردم کوفه حجت را بر امام حسین (ع) تمام کرد و اگر زمینه هم آماده
نبود، ایشان نمیتوانست آن اتمام حجت را نادیده بگیرد. اما در زمان
امام حسن (ع) مردم کوفه برای قیام آمادگی نداشتند. وضع داخلی کوفه به
اندازهای بد بود که خود امام حسن (ع) از بسیاری از مردم کوفه پرهیز میکرد
و هنگامی که بیرون میرفت در زیر لباسهایش زره میپوشید تا خوارج و
دستپروردگان معاویه به او آسیب نرسانند. چنانکه روزی در حال نماز بهسوی
آن حضرت تیر انداختند اما چون در زیر لباسهایش زره پوشیده بود تیر کارگر
نشد.